Toreneindspelen (05)

Frank van Halem

Allereerst wens ik jullie alleen een goed (en vooral gezond) Nieuwjaar toe, met daarbij de hoop (en ook de stellige verwachting) dat het toch niet al te lang meer zal duren voordat we elkaar weer eens fysiek achter het schaakbod kunnen aantreffen!!

Hier komen ze dan, zoals beloofd, wat algemene regels met betrekking tot de toreneindspelen.

Mijn advies, bekijk ze goed, speel ze na en overdenk ze dan nog maar weer eens. Mogelijk is de beperking rond de Coronapandemie eerder versoepeld dan we denken. En dan is het handig de toreneindspelen goed te beheersen. Voor je het weet heb je deze kennis nodig!

Plezier met deze aflevering van de heer Marwitz:

Hoe was het ook al weer.…?

Waar moeten we op letten, wanneer we in een toreneindspel terecht zijn gekomen? Een soort handleiding voor een speelplan in dergelijke eindspelen kennen we allemaal wel. Zo zijn ons ‘regels’ bekend als:

-       Torens hebben open lijnen nodig, anders kunnen ze hun kracht niet – of onvoldoende – ontplooien;

-       Torens horen àchter vrijpionnen, achter de eigen vrijpion om de opmars naar het promotieveld te ondersteunen; en achter de vijandelijke pion om die opmars te verhinderen en tegelijkertijd zo mobiel mogelijk te blijven. (Zie straks de tweede stelling).

In de eerste stelling is wit aan zet. Hoe passen we nu bovenstaande regels toe? In deze stelling zien we:

a.    Onze (witte) koning staat op d1, het promotieveld van de zwarte pion; dat is dus goed.

b.    Zwart heeft echter onze koning met Ta2 opgesloten aan de rand en zal ongetwijfeld gaan proberen om Kd1 te verdrijven; dat lukt alleen maar als zwarts koning daarbij helpt en zijn tegenstander veld d2 ontneemt; daarna zou Ta1† de witte koning van de d-lijn verdrijven.

Dit ziende komen we op de gedachte de zwarte koning te beletten om naar de 3^e rij te gaan, en we spelen: 1. Th3! Voor alle duidelijkheid: denk niet dat U met deze zet kunt wachten, want als U had verwacht dat zwart Kd3 zou spelen, waarna U hem met Th3† weer zou kunnen verdrijven, komt U bedrogen uit! Zwart speelt namelijk dan Kc3! En 2. Th3† faalt op 2…., d3, met MAT-dreiging! En na 2 Tc8† kan Kd3 volgen zonder dat U die koning weer kunt verdrijven. Maar na Uw goede eerste zet kan zwart niet verder komen: U blijft met Uw toren op de 3^e rij. Pas als zwart zijn pion heeft opgespeeld: 1….., d3 en daarmee zijn eigen koning het veld d3 heeft ontnomen, pas dàn keert U met de toren terug naar de 8^e rij: 2. Th8!, en gaat verdere zwarte acties verstoren door het geven van schaakjes!

De 2^e stelling vraagt meer van ons! Immers, onze toren staat niet àchter de zwarte vrijpion en heeft weinig ruimte voor het geven van stoorschaakjes….! De zwarte toren staat heel wat beter. Bovendien moeten we verwachten dat de zwarte koning – die de 3^e rij heeft veroverd! – zich naar zijn pion toe zal spoeden, om daarna met zijn toren (b.v. via a8 en a1) te gaan ingrijpen. Het ziet er niet best uit voor wit. Maar voorlopig hebben we geen keus: we moeten onze toren beschermen tegen de dreigende aanval van de zwarte koning. Dus: 1. Kd1, Ke3  2. Ke1,  Kf3  3. Kf1. En dan komt de verwachte en gevreesde dreiging van de zwarte toren:

3…., Ta8. Wat valt er nog te verzinnen tegen Ta1†….? Een dergelijke stelling is in vrijwel alle gevallen rijp voor opgeven. Toevallig is er in de nu ontstane stand een verrassende mogelijkheid voor wit om zijn toren te activeren en daarmee nog net op tijd de remise-haven te bereiken. Ziet U hoe?

Wel, wit kan profiteren van het feit dat de zwarte koning op f3 staat (en niet op h3). Met 4. Tf2†!! Kan hij tòch nog de zwarte koning van de 3^e rij verjagen!

4…., gxf2 zou immers PAT betekenen (!), reden waarom zwart de witte toren niet mag nemen. Maar na 4…., Kg4 is de witte toren vrij: met 5. Tf7! Is het wit gelukt zijn toren àchter de zwarte vrijpion te krijgen en verdere zwarte acties te verstoren met stoorschaakjes, net als in de 1^e stelling.

Het vervolg kan zijn: 5……, Kh3  6.  Th7† en zwart komt niet verder. Remise dus, op dezelfde manier, maar langs een ‘sluipweg’: Tf2†.

(15 november 1988), J.H. Marwitz.

Bovenstaande uiteenzetting krijgt nog een aardig vervolg in de volgende (en laatste) aflevering van de toreneindspelen  Ik heb de bedoeling om die aflevering medio februari te verzorgen.

Kortom, er is nog best genoeg materiaal om u allen op een plezierige manier bezig te houden!

Frank van  Halem, 6 januari 2021