Lopereindspelen (08)

Frank van Halem

Zoals beloofd nog eenmaal een lopereindspel met daar bij ook paarden. Dat gaat een uitvoerig verhaal worden, lopers tegen paarden. Best lastig, zeker in een “echte” partij als er onder tijdsdruk gespeeld moet worden!

Haal het bord er maar bij, naspelen en overdenken. Nu heeft u de tijd. Achter het bord, in een eindspel, is het vaak woekeren met de tijd; vandaar het belang van thuisstudie van het (eind)spel.

Twee lopers tegen twee paarden – aflevering II,

De strijd tussen paarden en lopers heeft me altijd bijzonder gefascineerd. De paardenbezitter zal proberen de stelling ‘gesloten’ te houden, de eigenaar van de lopers zal trachten belangrijke lijnen voor zijn stukken te openen. Een partijvoorbeeld daarvan hebben we in de vorige aflevering gezien: dankzij de open lijnen waren de beide lopers oppermachtig. In de volgende stelling (gepubliceerd in het Tijdschrift van de KNSB – 1939) staat wit voor de zware taak remise te bereiken. Gelukkig beschikt zwart nog slechts over één pion. Als wit die kan veroveren, desnoods ten koste van een paard, dan moet hij remise kunnen houden (…dat dacht men overigens in die tijd…nu, in het computertijdperk, weten we dat 2 lopers altijd van 1 paard kunnen winnen, tenminste…als er verder niets op het bord staat!).

Een enkele blik op de stand leert ons, dat de paarden het extra moeilijk hebben: Pb5 is aangevallen, Ph7 staat ingesloten. Daardoor kan wit niet Kg3 spelen. Hij heeft eigenlijk maar één behoorlijke zet: 1. Pc3, maar dan kan zwart met 1….., Lxf2† niet alleen een pion veroveren, maar ook de witte koning de toegang tot g3 ontzeggen. Na 2. Kh3, Lc6 bestaat er geen enkele twijfel over zwarts plannen: vanaf c6 bestrijkt de loper alvast veld g2, zulks met het oog op de komende opmars van de zwarte f-pion. De witte koning kan dan immers niet naar g2! Wat kan wit daartegen doen? Natuurlijk: proberen die loperlijn naar g2 weer te sluiten. Dat zou kunnen met een paard op e4. Daarom: 3. d3! Met de bedoeling om, na bijvoorbeeld 3…., Le1 te vervolgen met 4. Pe4, Lxe4  5. dxe4†, Kxe4  6. Pg5†, of 5…., Kf4  6. Pf6 en 7. Pg4, waarmee de zwarte pion net op tijd is achterhaald en (bij goed spel) veroverd kan worden. Tegen deze witte plannen heeft zwart als tegenzet: 3…., Ld4. Natuurlijk is deze zet niet bedoeld als aanval op Pc3 – dat paard wilde toch al weg, naar e4 – maar als dekking van veld f6, wat wit de kans op 6. Pf6 ontneemt. Na 4. Pe4, Lxe4  5. dxe4† kan dan 5…., Kf4! Met de onaangename sterke dreiging 6…., Ke3, gevolgd door de opmars naar promotie van zwarts pion.

Dat ziet er voor wit somber uit…..maar gelukkig lééft de witte e-pion ook nog. En die geeft wit een fraaie tegenkans! Met 6. e5! Sluit hij de loperlijn naar f6, zodat 5….,Ke3 beantwoord zou kunnen worden met eenvoudig 7. Pf6 en 8 Pg4. Zwart moet feitelijk wel nemen op e5, met de loper: 6…, Lxe5. U zult zich wellicht afvragen, wat eigenlijk de betekenis is geweest van wits pionoffer 6. e5. Wel, dat pionoffer heeft gewerkt als een ‘magneet’. De zwarte loper heeft weliswaar veld f6 weer onder controle, …maar vanaf de diagonaal naar h2…! En - hoogst merkwaardig! – dat geeft wit een zeldzame kans: 7. Pg5!!. Zwart moet dat brutale paard wel slaan, want 7…, f2  8. Kg2, Ke3  9. Ph3 kost hem zijn pion. Daarom: 7…., Kxg5 en….Ja! U ziet het goed: wit staat PAT! Het merkwaardige van een dergelijk PAT is altijd, dat het onverwacht opduikt in situaties waarin de winst – voor de tegenstander – voor het grijpen ligt…. Voor de ‘bijna-winnaar’ altijd een bittere pil!

Even alles op een rijtje:

(24 mei 1988) J.H. Marwitz

Met deze aflevering ben ik aan het einde gekomen van een serie eindspelen waarin de lopers centraal staan.

In januari 2018 ben ik begonnen meteen serie met de titel “Eindspelen”. Daarna volgden nog de series met de titels “Strategie en Taktiek” en “Toreneindspelen”

Met de serie “Lopereindspelen” is een kwartet afgerond.

Na al deze boeiende lessen blijken er nog 6 kruimels van de lestafel van Marwitz te zijn afgevallen.

Ik heb die bij elkaar geraapt en in een mapje “Varia” opgeborgen.

Deze kruimels hebben als titel:

“Analytische blunder”, “De remise-haven”, “Het scheppen van kansen”, “Langs afgronden”, “Vuurwerk” en “Win een gewonnen partij”.

Nog dit jaar en een deel van het volgende jaar hoop ik u nog deelgenoot van deze kruimels te kunnen maken!

Frank van Halem, 13 september 2021.