Lopereindspelen (03)

Frank van Halem

Hierbij krijgt u nr. 3 van de lopereindspelstudies. We gaan het wat moeilijker maken. Zoals in de vorige aflevering al beloofd, komt er nu ook een toren in het spel. En in stelling 2 halen we er zelfs nog een paard bij!

Er zitten allerlei mooie wendingen en inzichten in die de moeite waard zijn om goed na te spelen en je in te prenten!

Marwitz vertelt ons het volgende:

Een loper is minder waard dan een toren, dat weten we allemaal. Er is een duidelijk verschil in “kwaliteit” zeggen we. Maar het gaat met schaakfiguren net als met mensen: ze leveren hun beste prestaties wanneer de (toevallige?) omstandigheden gunstig zijn.

Laten we eens kijken hoe een loper zich verdienstelijk kan maken in de strijd tegen een toren.

In Stelling 1 (van onze landgenoot H.G.A. Mesman) vinden we een prachtig voorbeeld van een loper die de vijandelijke toren kan afhouden van verovering van de laatste pion. Wit is aan zet en zou graag zijn d-pion zien promoveren. Duidelijk is dat bij wit’s pogingen de loper het voornaamste werk zal moeten doen. Het begin is niet zo moeilijk: we zien, dat de zwarte toren achter de vrijpion (!) wil gaan staan, en daarom sluiten we met 1. Ld5+ de d-lijn voor die toren af. Onthoud u deze typische loper-manoeuvre! Het lijkt er dan op dat zwart niets meer kan ondernemen tegen de opmars van wit’s d-pion. Maar dat is niet waar. Zwart vindt een fraaie verdediging;

1..., Ka1! Zou u dat óók gespeeld hebben? Vast wel, als u de bedoeling van zwart had begrepen: hij is op zoek naar een PAT-plek!

Na 2. d6-d7 speelt hij 2..., Tb1!!  Als wit dan namelijk een dame haalt, volgt er 3…, Tb8! En na 4. Dxb8 zou zwart inderdaad PAT staan! Wat nu …?

De witte loper demonstreert nu zijn mogelijkheden als 'afsluiter' opnieuw: met 3. Lb3 ! heft wit bij voorbaat de door zwart beoogde patstelling op. Door het vrijkomen van veld h1 (!) kan de toren nu nog wel proberen gebruik te maken van het feit dat de witte koning op de achterste rij staat: 3…, Th1; maar de loper is oppermachtig. Na 4. Kf8, Th8+ komt de laatste afsluiting: 5. Lg8, en niets kan

de promotie van wits pion dan nog verhinderen. Wit wint dus!

Nog even de zaak samengevat:

In Stelling 2 beschikken beide partijen over een loper. De vorige keer (zie Lopereindspelen (02)) hebt u al kunnen zien, wat voor mogelijkheden een loper in 'open' stellingen heeft.
  (Hebt u trouwens de goede zetten in stelling 3 van die aflevering gevonden? Zo niet, hier komen ze: 1.g4-g5, hxg5  2. Le1, Lxe1  3. d6-d7 en wint!).
 

Het probleem in Stelling 2 (van de Rus Liburkin) is duidelijk: wit moet pion c3 tegenhouden, veroveren. Zo op het eerste gezicht gaat dat met 1. Pe4 (!) gemakkelijk, want zwart kan zijn pion niet verdedigen met Th3 wegens 2. Pf2+. Maar net als in Stelling I komt het er op aan, de aanwezige 'toevalligheden' in een stelling op te zoeken en te benutten. Met 1..., Th4 verovert zwart het witte paard, want dat kan niet weg (gepend!) en dekking door de loper is zinloos: 2. Lc2, Lf5(of Lb7). Maar wit heeft verder gezien: hij heeft een PAT-hol ontdekt! Ziet U het ook? Op veld a3!. Hij speelt 2. Ka3 ! Zwart moet nu wel op e4 slaan. 2..., Txe4 en dan volgt 3. Ld5, waarmee de toren gepend wordt. De zwarte c-pion wordt wel even losgelaten: die kan niet verder: 3…, c2 4. Lxe4+ en 5. Lxc2, remise. Dus: 3…, Lf5, en dan gaat de witte koning pion c3 'halen'. 4. Kb3. Dat geeft zwart de kans 4…,Le6 te spelen. Gelukkig voor wit kan hij de 'magneet-aanval' pareren door 5. Ka3!! Zwart moet dan weer 5..., Lf5 spelen, wat leidt tot 'herhaling van zetten', of hij moet op d5 slaan, maar dat levert na 5…Lxd5 een PAT op! In beide gevallen met remise als resultaat!
Over de schoonheid en onuitputtelijke rijkdom van ons spel gesproken! 

Alles samengevat:

(28 februari 1989), J.H.Marwitz

Tot zover alweer de derde les van de heer Marwitz over lopereindspelen. In de volgende aflevering gaat het over het bekende 'probleem' van het spelen met lopers van gelijke kleur. We zeggen al snel: dat wordt ‘m niet meer. Maar is dat ook zo? We gaan het in de volgende aflevering zien.

Frank van Halem, 7 april 2021